Strefy, Bart Staszewski

Wystawa w Bydgoskim Centrum Sztuki była pierwszą monograficzną prezentacją cyklu „Strefy” w instytucji wystawienniczej. Zdjęcia funkcjonowały do tej pory głównie w obiegu internetowym, pokazanie ich w przestrzeni galerii pozwoli je wpisać w kontekst sztuki współczesnej i artywizmu, czyli działań łączących twórczość artystyczną z aktywizmem.

W katalogu znalazły się zdjęcia Barta Staszewskiego z cyklu „Strefy” oraz tekst prof. UAM dr hab. Pawła Leszkowicza „Strefy i obrazy odwagi”.

Bart Staszewski: W 2019 r. około 50 gmin, powiatów i województw, głównie w Polsce południowo-wschodniej, ogłosiło się strefami wolnymi od LGBT, przyjmując homofobiczne deklaracje lub uchwały i ogłaszając walkę z „ideologią LGBT” oraz obronę „tradycji i chrześcijaństwa” przed „homopropagandą”.

Aby zwrócić uwagę na działania tych samorządów oraz na sytuację osób LGBT w tych regionach, postanowiłem stworzyć znak drogowy, który stanowi odzwierciedlenie homofobicznych uchwał. Pod pozorem obrony rodziny i tradycyjnych wartości, wykluczają one z lokalnej wspólnoty tych, którzy według radnych do niej nie pasują. Którzy są zagrożeniem. Którzy, jeśli już tam żyją, to tylko pod warunkiem życia w ukryciu i „nieobnoszenia się” ze swoją seksualnością. Mój znak wizualizuje jedynie to, co jest w tekście uchwał, jest ich materialnym odpowiednikiem.

W ramach swojego projektu jeżdżę do miejscowości, które zadeklarowały walkę z „ideologią” LGBT, stawiam znak i robię zdjęcie. Chciałem też pokazać tych, którzy żyją w „strefach” i muszą się codziennie mierzyć z otaczającą ich niechęcią, dlatego szukałem osób, które chciałyby zapozować przed znakiem w swojej miejscowości. Niestety w większości przypadków nie udało mi się znaleźć bohaterów do zdjęcia. Nawet jeśli wstępnie deklarowali swój udział w projekcie, ostatecznie zwyciężał strach przed ujawnieniem się i przed reakcją lokalnej społeczności.

Pierwsze zdjęcia z projektu opublikowałem w mediach społecznościowych w styczniu 2020 r., co wywołało lawinę komentarzy na całym świecie. Media rządowe oskarżyły mnie o rozsiewanie fake newsów na temat Polski, a premier polskiego rządu stwierdził, że „nazwać mój projekt oszustwem, to jakby nic nie powiedzieć”. Ceną za skuteczność moich działań były pozwy sądowe ze strony trzech gmin, które poczuły się zniesławione. Przeciwko mnie toczy się też kilkanaście śledztw o wykroczenia. Mimo to nadal kontynuuję przedsięwzięcie.

Bart Staszewski (ur. 1990 r.) | Pochodzi z Lublina. Jest reżyserem filmów dokumentalnych, fotografem i działaczem na rzecz LGBT. Autor filmu „Artykuł osiemnasty”. Jako fotograf dokumentuje przemiany społeczne i protesty dotyczące ruchu LGBT+.

Współorganizował Marsz Równości w Lublinie, o który musiał dwukrotnie walczyć w sądzie z powodu zakazu wydanego przez prezydenta Lublina. Od 2019 r. realizuje projekt „Strefy”, który zainteresował tematem polskiej homofobii media z całego świata.

Za swoją pracę był wielokrotnie nagradzany – otrzymał Europejską Nagrodę Tolerantia Award (2018), NatWest LGBT+ Diamonds Polish Business Awards (2020). Magazyn „Bloomberg Businessweek” umieścił Staszewskiego na liście „Ones to Watch”, za skuteczność w działaniu i doprowadzenie do tego, że szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen skrytykowała strefy wolne od LGBT. W 2021 r. został uznany przez amerykański tygodnik „Time” za jednego ze 100 wschodzących liderów w plebiscycie Time 100 Next.